विचार

कारण शरीर' र 'सूक्ष्म शरीर' कसरी बन्छन्। र तिनीहरूको आत्मासँगको सम्बन्ध कहिलेसम्म रहन्छ?

कारण शरीर' र 'सूक्ष्म शरीर' कसरी बन्छन्। र तिनीहरूको आत्मासँगको सम्बन्ध कहिलेसम्म रहन्छ?

कारण शरीर' र 'सूक्ष्म शरीर' कसरी बन्छन्। र तिनीहरूको आत्मासँगको सम्बन्ध कहिलेसम्म रहन्छ?

कारण शरीर "प्रकृति" को नाम हो। सत्वगुण, रजोगुण र तमोगुणको संयोजनको नाम प्रकृति हो। यो अत्यन्तै  शुक्ष्म कणको रुपमा बिराजमान छ। यसको नाम 'कारण-शरीर' हो। अब कारक शरीरबाट प्रकृतिको रूपमा उत्पन्न भएको दोस्रो शरीरलाई 'सूक्ष्म शरीर' भनिन्छ। तपाई ले  शरिरमा धारण गरेको कपडा जुन  सुती कुर्ता लगाउनुभएको छ ।यसको कारण हो धागो ।र धागोको कारण हो सुति, धागो र सुती कुर्ता तीन चिज ले बनेको छ ।कुर्ता, धागो र सुती, त्यसपछि तीन वटा छन् । यस्तो शरीर - स्थूल शरीर, सूक्ष्म शरीर र कारक शरीर। स्थूल शरीर कुर्ता हो, सूक्ष्म शरीर धागो हो र कारण शरीर कपास हो। कुर्ता, धागो र कपासको बीचमा रहेको समान सम्बन्ध हो। यी तीनवटै शरीरमा एउटै सम्बन्ध छ। कपास बिना धागो तयार हुन सक्दैन धागो बिना  कपडा बन्दैन र त्यही कपडा बिना  बिना कुर्ता बन्दैन।कारण शरीर बिना सूक्ष्म शरीर बन्दैन।सूक्ष्म शरीर बिना स्थूल शरीर बन्दैन । भनिन्छ:- कारण देह प्रकृति सत्वराजस्तम्।सत्व,रज र तमबाट अठार वटा वस्तु बनेका थिए।यसको नाम सृष्टिको प्रारम्भमा भगवानले यो सारा जगतको सृष्टि गर्दा कारक शरीरबाट अठार द्रव्यहरू बन्यो।  यि अठार द्रब्य्हरुको  नाम हो- बुद्धि, अहं, मन, पाँच ज्ञान इन्द्रिय, पाँच कर्म इन्द्रिय, पाँच तन्मात्र। यिनीहरूको नाम सूक्ष्म शरीर हो। यी सबै पदार्थ प्रकृतिबाट बनेका हुन्। रूप, रस जस्ता पाँच तन्मात्रहरूबाट पाँच महाभूतहरू बनेका छन्। , गन्ध आदि जल, वायु, पृथ्वी, अग्नि, आकाश यी पाँच महाभूतहरूको नाम हो यी पाँच पदार्थको समुदाय यो भौतिक शरीर हो। आफ्नो आँखाले देखेको भौतिक रूप हो। त्यसैले यी तीनको सम्बन्ध यही हो। जबसम्म आत्माले पुनर्जन्म लिन्छ, अर्थात् एउटा शरीर छोडेर अर्को शरीर लिन्छ, तबसम्म भौतिक शरीर पछाडि रहन्छ। त्यसैले, यो मृत्यु पछि छोडिनेछ।

सूक्ष्म शरीर र कारण शरीर दुवै आत्मासँग जोडिनेछ। पुनर्जन्म भयो, त्यसपछि नयाँ भौतिक शरीर, त्यसपछि अर्को शरीर, त्यसपछि अर्को। जबसम्म मोक्ष प्राप्त हुँदैन, तबसम्म सूक्ष्म शरीर र कारण शरीर एकसाथ रहनेछन्। जब मुक्ति मिल्छ तब तीनवटै शरीर मुक्त हुन्छ। धागो उस्तै रहन्छ, कुर्ता बदलिरहन्छ। सूक्ष्म शरीर र कारण शरीर एकसाथ रहन्छ जबसम्म पुनर्जन्म हुन्छ। जब मोक्ष प्राप्त हुन्छ तब तीनवटै जान्छ। अथवा यदि मोक्ष प्राप्त भएन र प्रलयको दिन आयो भने, तीनवटै शरीर प्रलयमा हराउनेछन्। भौतिक शरीर हरेक केही दिनमा बगिरहन्छ। तब सूक्ष्म शरीर पनि भत्किन्छ र नष्ट हुन्छ र कारण शरीरको प्रकृति रहन्छ। सूक्ष्म शरीर फेरि टुट्नेछ र कारण शरीरमा परिणत हुनेछ। जसरी माटोको डल्लो लिएर इँटा पकाएर इँटालाई भाँचेर माटो बनायौं, त्यसरी नै फेरि माटो बन्यो अर्थात् शरीर बन्यो। विनाशको समयमा आत्मा अलग भयो तर मोक्ष पाएन। त्यसपछि नयाँ सृष्टि बन्नेछ, त्यसपछि भगवानले आत्मालाई त्यससँग मिलाउनुहुनेछ। त्यतिन्जेल उनी बन्धनमा छन्। मोक्ष वा विनाश नभएसम्म यी दुवै शरीर आत्मासँग जोडिनेछन्। तिनीहरू मुक्ति वा विनाशमा पछाडि छोडिनेछन्। मोक्ष प्राप्त गरेपछि यी तीन शरीर हजारौं सृष्टिमा फेरि मिल्दैनन्। अब आसक्ति र घृणाको कुरा गरौं। आसक्ति र घृणा पनि आत्माको शक्ति हो। आसक्ति र घृणा दुई प्रकारका हुन्छन्ः एउटा स्वभाविक र अर्को स्वभाविक । आत्माबाट प्राकृतिक आसक्ति र घृणा हट्दैन। मुक्ति पछि पनि आत्मामा रहन्छ। र प्राकृतिक आसक्ति र घृणाबाट मुक्त हुनेछ। यसमा कुनै आपत्ति छैन, बाधा पनि छैन । नियमित संलग्नता र घृणा एक बाधा हो। हटाउनु पर्छ, मुक्तिमा छोडिनेछ। प्राकृतिक  रुपमा स्वभावत मानिस मा उत्पन्न हुने जोश ,जांगर र घृणा ,नैमित्तिक लगाव   भनेको आत्माले सधैं सुख चाहन्छ। यो आत्माको  एक सूक्ष्म धुन हो। यो प्राकृतिक राग हो। यो मुक्तिको लागि बाधा होइन। जीवित आत्माले कहिल्यै दुःख चाहँदैन। तर नियतबश दुख भोग्न बाध्य हुनुपर्नेछ किनकी यो त प्राकृतिक नियम हो दुःखमा स्वभाविक घृणा हुन्छ । यो पनि मुक्तिमा बाधा होइन। यी प्राकृतिक आवेग र घृणा रहनेछन् र मुक्ति प्राप्त हुनेछ। यस्तो अबस्था मा धैर्यतापुर्वक सामना गर्दै अगाडि बढनु नै पुरुषार्थ हो। बदला को भावना नराखौ  त्यसले द्वन्द सृजना गर्दछ।मीठो,राम्रो र असल चिज मैले मात्र भोग गर्न पाउनुपर्छ भन्ने भाव बिल्कुलै नराखौ। यो मुक्तिको बाधक हो। यो जारी रहँदा मुक्ति हुँदैन। यदि तिमीले यसलाई त्याग गर्न सक्यौ  भने मात्र तिमी मुक्त हुनेछौ।

img
लेखकको बारेमा

Bodha Online

प्रतिक्रिया

इमेल ठेगाना गोप्य राखिनेछ । * चिन्हले अनिवार्य राख्नुपर्ने विवरण जनाउछ ।